THỜI THƠ ẤU
“Nếu nó nói khó khăn thì ít ra nó cũng không nói những điều ngu xuẩn”
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
-“Ông ơi, tại sao thằng bé này vẫn chưa biết nói? Các anh nó có ai nói chậm như nó đâu!”.
Ngừơi chồng trấn an vợ:
-“Thôi,
bà đừng khổ tâm như thế, Alessandro sau này chắc không được năng khiếu
thiên phú gì đâu, nhưng tôi thấy mắt nó linh họat, và nếu nó nói khó
khăn thì ít ra cũng không nói những điểu ngu xuẩn”.
Đúng
thế, ở lứa tuổi má các cậu bé khác cắp sách đến trường, Volta đã phải
khó nhọc lắm mới nói được vài tiếng. Thế nhưng, kể từ ngày đó, Volta
tiến bộ thật nhanh. Chẳng mấy chốc cậu bé biết đọc và rồi để lộ một óc
hiếu ký hiếm thấy. Khác hẳn các em thần đồng khác chỉ có tính hiếu kỳ
ngòai mặt, Volta có óc quan sát và biết suy nghĩ. Song trí tưởng tượng
quá phong phú của cậu thường đẩy cậu vào các ảo tưởng của mấy chuyện ngụ
ngôn và thi ca. Chính vì thế mà hồi 12 tuổi, cậu súyt chết đuối khi
phóng mình xuống một đầm nước để tìm một mạch vàng mà mọi người quả
quyết là có. Mồ côi cha, cậu cùng với me và các chị nương than tại nhà
người cậu làm thầy tu tên Gattoni. Từ đấy, Volta tự xem như có bổn phận
phải luôn luôn đứng đầu lớp. Mặc dầu hết sức say mê môn khoa học, cậu
vẫn không chút xao nhãng các môn văn chương và triết học và ngòai ra còn
sáng tác thơ bằng chữ LaTinh và chữ Pháp.
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Luật sư hay thầy tu!
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Ông cậu Gattoni có lần cho bíêt ý định của mình:
-“Chúng ta hãy cho Volta trở thành một luật sư”
Nhưng vị linh mục dòng Tên, Bonesi, thầy dạy của Gattoni, bác ngay:
-“Không được. Cậu bé đã được thương đế ban cho đủ mọi đức tính để trở thành một thầy tu”.
Nhưng
cả hai người đều lâm. Thiên chức của Volta không đẩy cuộc đời cậu về
các Pháp Án Tập cũng chẳng đưa cậu vào cuộc sống thanh bạch của nhà
dòng.
Ngược
lại, tính hiếu kỳ của tuổi trẻ đối với thế giới xung quanh và những thú
vui của nó đã biến đổi, nơi con người cậu, thành một nhu cầu mãnh liệt
đòi hỏi phải nắm lấy tất cả các bí mật của tạo hóa. Hồi thời Volta còn
niên thiếu, thử hỏi khoa Vật Lý học đã tiến được đến đâu? Có lẽ cũng như
ngành khoa học không gian cách đây một thế kỷ, nghĩa là hết sức thô sơ.
Tuy nhiên, môn Từ học và Điện học-
mà từ thời của Pline, các nhà bác học không hề để tâm đến, trừ vài
trường hợp ngọai lệ- bỗng trở thành vấn đế thời sự. Sự tiếp tục các cuộc
khảo cứu đã dẫn đến sự phát mịnh ra hiện tượng tọng điện( được chứng
minh bằng thí nghiệm cái chai lừng danh của Leyde). Bose đã kích thích
đuợc thúôc sung bằng một tia điện và Winckler sáng chế ra máy tính điện.
Volta
được cái may mắn là tìm thấy nơi thầy tu Gattoni một ngừơi bạn và một
người bảo hộ. Gattoni đã đặt dưới quyền sử dụng của nhà khảo cứu trẻ
tuổi tất cả những phương tiện cần thiết đễ giúp chàng dồn mọi nỗ lực vào
các cuộc tìm kiếm khoa học và cũyng đễ đọat những mảnh bằng. Thế nhưng,
văn bằng không phải là điều mà Volta hằng mong ứơc…
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Trực giác khoa học!
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Sau những cố gắng hòai công nhằm hòa giải các thuýêt đã biết, nhà bác
học trẻ tuổi chú tâm vào cá ứng dụng trực tiếp của điện học. Những vắn
kiện nay vẫn còn nổi tíêng chứng tỏ hoạt động của chàng. Đó là những văn
kiện liên lạc gởi cho nhà điện học Beccaria và nhà vạn vật học
Spallanzani, được xem như những nhà chuyên môn vĩ đại nhất của thời họ
trong hai lĩnh vực này. Còn lúc này Volta chỉ mới 24 tuổi!
Kể
từ 1796 trở đi, các trực giác của thiên tài Volta nối tiếp nhau: Chính
các trực giác này đã đóng một vai trò quyết định vào những cuộc khảo cứu
và khám phá của những năm kế tiếp. Các khám phá này là kết quả của bếit
bao kinh nghịệm rút từ các sự tHâu lượm mới mẻ trước.
Dẫu
cho Volta không sáng chế ra loại pin điện mang tên ông, ông cũng vẫn
được xếp vào hàng đầu trong lịch sử Vật Lý nhờ phát minh “Bình phát cảm
ứng điện vĩnh cửu” (1775) mà ông gọi là nguồn gốc các động cơ cảm ứng từ
tương lai. Ngòai ra, nhân lọai còn mang ơn ông đã sáng chế ra khí nhiên
kế, mà ngaỳ nay dùng để đo lượng oxygen có trong không khí; máy đọng
điện (1782) và máy điện nghiệm. Cũng chính ông là người đầu tiên khám
phá ra khí bốc từ các đầm lầy, mà ngày nay gọi là khí mêtan –CH4.
Trực giác khọa học đã dẫn ông đến các phát minh khoa học và khám phá ấy như thế nào?
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Chiếc đùi ếch và phát minh vĩ đại
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Cần nhớ rằng trước thời kì Volta phát minh ra pin thì người ta chưa
có biện pháp khả dĩ nào để lưu lại dòng điện một cách lâu dài. Hầu hết
các dòng điện đều chỉ thoáng qua, tồn tại trong thời gian ngắn và yếu,
gây cản trở rất nhiều cho việc nghiên cứu điện.
Vào
năm 1776, một bữa nọ Volta đi dạo bờ Đại hồ. Ông đang đưa mắt nhìn
những cây sậy ýêu ớt mọc dưới mé nứơc thì thình lình những bọt khí xuất
hiện dứơi bùn đập vào mắt ông. Liền đó ông liền nảy sinh ý tưởng rằng
các bọt khí đó chắc phải là một chất gì đó cháy được. Rồi khi trở lại
nơi đó, ông tìm cách hứng lấy một ít khí ấy và đưa đến gần ngọn lửa.
Điều ông nghi ngờ đã thành sự thật.
Khám
phá này cùng các ứng dụng của nó đã gây thêm tiếng tăm cho Alessandro
Volta và sau đó ông đã được mời giữ chức giáo sư Vật Lý học thực nghiệm
tại Đại học Parie, nơi đây ông đã dạy suốt 30 năm.
Lúc
bấy giờ Louis Galvani (1737- 1798), một nhà sinh học, đang dạy môn giải
phẫu học tại Đại học Bologne. Nhà bác học này không hề bỏ qua cuộc khảo
cứu nào của Volta, vì chính ông cũng hết sức muốn tìm hiểu các hiện
tựợng do điện gây ra nơi lòai thú. Ông nghiệm thấy rằng những con ếch bị
giết do co rút bắp thịt khi có kim lọai chạm vào.Thí nghiệm của ông bắt
đầu từ một ngày kia, sau khi tan lớp, Galvani đem nửa thân sau của một
con ếch đã lột da với những dây thần kinh lưng, treo vào một lan can sắt
của phòng học. Ông ta ngạc nhiên khi thấy mỗi lần chân ếch đong đưa
đụng vào lan can sắt thì bắp thịt của chân ếch bị kích thích và co giật
lại. Galvani cố ý đẩy chân ếch đụng vào lan can nhiều lần nữa và cứ mỗi
lần đụng như vậy thì chân ếch vẫn có cử động co giật. Ông đóan là do
điện sinh ra và chính bắp thịt chân con ếch tự sinh ra điện. Theo
ông, trong con ếch luôn có hai thứ điện. Khi kim loai sắt và đồng chen
vào thì trạng thái điện tích trong con vật bị xao động và sự co giật
được nảy sinh. Ông còn cho bíêt rằng nếu kim lọai dung là kẽm và đồng sự
kích thích sẽ mạnh hơn.
Volta
thử lại thí nghiệm của Galvani và lúc đầu chấp nhận ý kíên trên. Nhưng
về sau, chính Volta đã chứng minh sự lầm lẫn của Galvani. Theo Volta thì
cơ thể con vật chỉ là một chất dẫn điện thường. Chứng điện sinh ra
trong các kim lọai dị chất đã kích thích các dây thần kinh, và làm họat
động các cơ. Nói cách khác con vật không thể vừa là chủ động vừa là bị
động. Con vật chỉ bị động do điện sinh ra từ bên ngoài nó.
Và
để chứng minh sự lầm lẫn của sự Galvani, Volta tạo ra điện với một
thanh đồng và một thanh kẽm mà không cần có cơ thể con ếch.
Ngày 6/11/1801, ở Paris, Volta trình diện phát minh này với Napoleon Bonaparte.
Đệ nhất tổng tài Napoleon Bonaparte đón chào niềm nở nhà bác học Ý và mong muốn thấy sự họat động của cái vật kỳ lạ.
-“Kính
ngài Đệ Nhật tổng tài, vật mà ngài thấy đây chỉ là một chuỗi dĩa nhỏ
đồng và kẽm để chồng liên tục lên nhau với 1 mảnh tròn nhỏ thấm acid
chen giữa. Tất cà đều bọc sáp bên ngòai để acid khỏi bay hơi.”
-“Thế còn hai đầu dây long thong này?”
-“Một dây gắn vào điã kẽm ở trên cùng và một dây gắn vào điã đồng ở dứơi chót.”
Và đây… vừa nói, Volta vừa chạm hai đầu dây gắn vào nhau thì một tia lửa điện văng ra.
-“Thật là huyền diệu!”- Napoleon nhiệt liệt tán thưởng.
Với hình dáng của một trụ đĩa chồng lên nhau chúng ta gọi đó là Pin ( Pile=chồng lên nhau thành một cột”
Cách
biện luận của Volta mang đến kết quả hết sức hữu ích vì nhờ đó mới có
hai phát minh rất quan trọng, thứ nhất là pin Volta và thứ nhì là nền
tảng cho khoa điện sinh lý học.
Sau
đó, Volta tự ép mình làm việc thật vất vả để hòan tất phát minh pin
điện của mình. Ông bắt tay vào những thí nghiệm về các kim loại và hơn
thế nữa, về một số lớn chất lỏng. Các thí nghiệm đã giúp ông thíêt lập
nguyên lý theo đó các sức điện động công thêm vào nhau khi chúng được
cấu tạo từng cặp kim loại ghép với nhau theo cùng một thứ tự. Vd: Đồng-
Acid, Kẽm- Đồng, Acid- Kẽm,…
Danh
từ pile/ pin gốc từ Latin “pilum” có nghai 4là cột trụ. Qủa thật pin
Volta là cây cột trên đó người ta xây đắp cả tòa nhà của khoa Điện Học
hiện đại ngày nay.
Ông
đã được Hàn Lâm viện Pháp ân thưởng một huy chương vàng và từ bốn
phương, các nhà thong thái ngỏ lời mời ông đến. Nhưng đáng quý hơn cả,
đó là sự đóng góp to lớn của ông vào sự phát triển lâu dài của nhân loại
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
SỰ RA ĐI CỦA MỘT THIÊN TÀI
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
Năm 1823, cái chết đau đón của một đứa con đã gây cho ông xúc động qua
1mạnh khếin những ngày còn lại của ông trên cõi đời càng rút ngắn hơn.
Vào hôm 5/03/1827, một ngôi sao sáng trên thế giới khoa học đã tắt lịm.
Thiên tài Volta ra đi đã để lại cho thế hệ sau một hứơng đi mới, để thay
đổi sâu rộng cả một thế giới mà ông không bao giờ ngờ tới cũng như
không bao giờ có thể được chứng kiến.
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
MỘT SỐ MỐC THỜI GIAN QUAN TRỌNG TRONG CUỘC ĐỜI ALEXANDRO VOLTA
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
1774: ông trở thành giáo sư vật lý tại trường Khoa học hoàng gia ở Cosmo và trong những năm tiếp theo ông phát minh ra Electrophorus: thiết bị tạo ra dòng điện nhờ ma sát giữa đĩa và một bản kim loại.
1776-1777: ông tập trung nghiên cứu hoá học, nghiên cứu dòng điện trong chất khí và lập những thí nghiệm như sự phóng điện trong bình kín.
1779: ông trở thành giáo sư khoa vật lý trường đại học Pavia trong suốt 25 năm.
1800: Volta phát minh pin điện hoá (pin Volta), cha đẻ của pin hoá học hiện đại, tạo ra dòng điện ổn định.
Để tưởng nhớ phát minh vĩ đại, 1801, Napoleon đã phong Volta là bá tước, và tên ông được lấy làm đơn vị của hiệu điện thế. |
