Những trò chơi trí tuệ có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện bộ não, thế nhưng vẫn có cách đơn giản hơn để trí não của bạn được phát triển tốt, đó là tập thể dục đều đặn. Trong hơn một thập kỷ qua, các nhà vật lý và thần kinh học đã thu thập được rất nhiều bằng chứng về mối quan hệ giữa tập thể dục và khả năng của bộ não. Và những phát hiện mới nhất đã chỉ ra rằng thật sự có mối liên kết chặt chẽ giữa vận động và trí óc của con người. Khi sử dụng các công nghệ hiện đại vào kiểm tra hoạt động của tế bào thần kinh, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng tập thể dục giúp não bộ nâng cao khả năng nhận thức một cách linh hoạt.
Một trong những bằng chứng thuyết phục nhất về mối quan hệ này là kết quả thu được từ thí nghiệm thực hiện trên động vật. Các nhà khoa học đã thử nghiên cứu bộ não của mèo và chuột. Chúng được nuôi trong các chuồng có điều kiện lý tưởng với đầy đủ thức ăn và một bánh xe quay liên tục. Chuột và mèo rất thích các vật tròn và quay được, do vậy chúng sẽ chạy theo bánh xe - tức là một hình thức của tập thể dục.
Năm ngoái, một nghiên cứu do giáo sư tâm lý học Justin S. Rhodes của viện Công nghệ và khoa học cấp cao, trường đại học Illinois đã được thực hiện đối với loài chuột. Ông chia ra làm bốn nhóm chuột được nuôi trong lồng có cung cấp các điều kiện khác nhau. Nhóm thứ nhất được nuôi trong lồng với rất nhiều loại quả, hạt và pho-mát có tẩm hương vị. Một góc lồng là chỗ ngủ được trang trí rất bắt mắt, ba góc còn lại được trang bị thêm gương, rất nhiều đồ chơi là những quả bóng nhựa, đường hầm giả và cả mô hình hang hốc để chuột có thể chui vào làm tổ.
Nhóm thứ hai được nuôi trong lồng có điều kiện tương tự nhóm thứ nhất nhưng được cung cấp thêm một chiếc đĩa hình bánh xe quay liên tục. Nhóm thứ ba được nuôi trong lồng không được trang trí bắt mắt và cũng không có những điều kiện lý tưởng như hai nhóm trước, chúng chỉ được cung cấp đủ lượng thức ăn và nước uống. Nhóm cuối cùng được đưa vào chuồng có điều kiện giống như nhóm ba, nhưng cũng được cung cấp thêm một chiếc đĩa hình bánh xe quay liên tục.
Trước khi được đưa vào các chuồng khác nhau này, tất cả những con chuột đều đã hoàn thành các bài kiểm tra nhận thức và được tiêm vào cơ thể một chất để các nhà khoa học có thể theo dõi sự thay đổi trong cấu trúc não bộ của chúng. Tiếp đó, số chuột này mới được đưa vào chuồng để các nhà nghiên cứu theo dõi trong vài tháng liên tục. Sau đó, nhóm nghiên cứu của giáo sư Justin S.Rhodes tiếp tục cho các con chuột thực hiện những bài kiểm tra nhận thức giống nhau, đồng thời kiểm tra mô não của chúng. Họ đã phát hiện ra rằng đồ chơi cũng như thức ăn không kích thích và cải thiện bộ não của động vật.
Theo giáo sư Justin, “chỉ có một điều quan trọng ở đây, đó là sự xuất hiện của bánh xe”, những con chuột ở trong lồng có bánh xe sẽ chạy theo bánh xe và tập thể dục nhiều hơn. Kết quả các bài kiểm tra nhận thức của chúng cũng cao hơn, đồng thời não bộ cũng khỏe mạnh hơn. Những con chuột không chạy theo bánh xe không có khả năng cải thiện bộ não. Chỉ có cách tập thể dục thường xuyên thì số chuột này mới có thể trở nên thông minh hơn.
Tại sao tập thể dục có thể tăng khả năng của não bộ theo cách mà suy nghĩ không làm được? Não bộ, cũng giống như cơ bắp và các cơ quan khác trong cơ thể, đều được cấu thành từ các mô. Và chức năng của não bộ cũng sẽ suy giảm vì tuổi tác và lạm dụng quá nhiều. Khi gần bước sang tuổi ba mươi là con người bắt đầu mất đi khoảng 1% khu vực đồi thị não bộ (hippocampus) mỗi năm. Hippocampus giúp con người có trí nhớ và học hỏi tốt.
Cũng giống như đối với cơ bắp, tập thể dục góp phần làm chậm lại, thậm chí là đảo ngược quá trình lão hóa của bộ não. Từ trước đến nay, các nhà khoa học đều cho rằng, con người sinh ra với một lượng tế bào thần kinh nhất định và sẽ không tạo ra thêm nữa trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên, trong những năm 1990, các nhà khoa học đã sử dụng kỹ thuật đánh dấu tế bào não sơ sinh, rồi sau đó khi nghiên cứu xác định trong quá trình khám nghiệm tử thi, họ đã phát hiện ra bộ não của người trưởng thành có xuất hiện một vài tế bào thần kinh mới. Lượng tế bào tăng lên trong khu hippocampus cho thấy quá trình hình thành tế bào não mới chắc hẳn xảy ra ở đây. Đáng mừng hơn, các bài tập thể dục sẽ hình thành nơ ron thần kinh. Những con chuột chạy nhiều có số lượng nơ ron sinh ra trong hippocampus tăng gấp đôi so với những con chuột ít hoạt động. Bộ não của chúng khi đó, cũng giống như các cơ, sẽ tăng kích thước.
Thế nhưng quan trọng hơn việc hình thành những nơ ron mới, đó là vận động kích thích được những nơ ron này vào hoạt động cùng mạng lưới thần kinh hiện có. Đã có nhiều trường hợp, nơ ron thần kinh mới được sinh ra nhưng lại không hề được sử dụng và cứ bị dư thừa như vậy cho đến khi chủ nhân của bộ não qua đời. Một cách để có thể sử dụng số nơ ron mới này đó là tập thể dục. Các tế bào thần kinh dường như hoạt động linh hoạt hơn, và các tế bào thần kinh mới cũng sẽ tham gia vào mạng lưới thần kinh sẵn có. Ngoài ra, với riêng loài chuột, việc chạy nhiều còn giúp sản sinh thêm nhiều nơ ron thần kinh đa chức năng.
Việc tập thể dục có ảnh hưởng thế nào tới não bộ vẫn chưa được giải thích một cách trọn vẹn nhưng theo kết quả nghiên cứu thì tập thể dục làm tăng lượng nhân tố kích thích thần kinh – loại nhân tố tăng cường tế bào và các sợi trục thần kinh, củng cố các kết nối giữa tế bào thần kinh và sự kích thích suy nghĩ. Các nhà khoa học không thể nghiên cứu những ảnh hưởng trực tiếp trên não bộ của người. Tuy nhiên, họ cũng đo được lượng nhân tố kích thích thần kinh này tăng lên khi xét nghiệm các mẫu máu.
Các nhà khoa học cũng cho rằng lượng nhân tố kích thích thần kinh không phải là đáp án duy nhất để lý giải mối liên hệ giữa tập thể dục và bộ não. Lý do chắc chắn phải liên quan tới hệ gen và những di truyền sinh hóa phức tạp. Theo một nghiên cứu gần đây, những con chuột thường xuyên vận động có 117 gen khác với những con chuột ít vận động, và các nhà khoa học mới chỉ đang nghiên cứu được một nhóm nhỏ lượng gen khác nhau trong đó.
Có phải tất cả các loại hình thể thao đều có thể tăng cường hoạt động của bộ não hay không vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ, chưa có đáp án chính xác. Theo nhà tâm lý học Arthur F. Kramer, giám đốc của Viện Beckman tại Đại học Illinois, Mỹ và trước đây là một chuyên gia nổi tiếng nghiên cứu về tập thể dục và sự phát triển bộ não thì vẫn chưa thể khẳng định tất cả các loại hình thể thao đều ảnh hưởng tới não bộ con người. Tuy nhiên, trong một thí nghiệm vài năm trước đây được thực hiên với những người cao tuổi thì các bài tập giảm cân cũng giúp tăng khả năng nhận thức của họ. Còn đối với động vật, thì hầu hết các thí nghiệm đến nay đều chỉ ra rằng vận động có tác động mạnh mẽ tới não bộ. |
