Cá trối là một loài cá quý hiếm, đặc hữu có tại đầm Tam Chúc, nằm ở vị trí giáp ranh giữa thị trấn Ba Sao và xã Khả Phong, huyện Kim Bảng, Hà Nam.

Cá trối có hình dáng bên ngoài giống cá quả, không có vây bụng. Gốc vây đuôi của cá trối có đốm tròn đen với vành trắng bao quanh như hình con mắt, đầu dẹp bằng, đỉnh đầu rộng và bằng thuôn về hai phía.

Cá có màu xanh hoặc xám hồng, phần lưng thẫm hơn, bụng trắng nhạt; có những con có nhiều hạt đốm trắng, vàng nhỏ phân bố dọc theo thân từ mang xuống đuôi.

Cá trối tại đầm Tam Chúc. (Ảnh: Anh Tuấn/TTXVN)

Không những có hình dáng, màu sắc đẹp, thịt cá trối còn rất thơm, ngọt và không có xương dăm.

Do môi trường sống thay đổi và bị khai thác bừa bãi nên nguồn cá trối trong tự nhiên đã bị cạn kiệt.

Nhận thấy tính cấp thiết của việc bảo tồn, khôi phục một giống cá quý của địa phương, góp phần làm phong phú hơn nguồn lợi thủy sản tự nhiên, từ năm 2011, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nam đã triển khai thực hiện dự án “Nghiên cứu bảo tồn, ứng dụng và phát triển loài cá trối tại thị trấn Ba Sao, Kim Bảng".

Đến nay, đơn vị đã cơ bản hoàn thành các mục tiêu và nội dung đề ra trong dự án như điều tra nghiên cứu hiện trạng nguồn lợi, vùng phân bố tại đầm Tam Chúc, thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng và xác định được tên loài trong hệ thống phân loại cá trối Hà Nam.

Những người thực hiện dự án cho biết hệ số thành thục cá trối trong ao nuôi nước tĩnh cao nhất vào tháng 4-5 và thấp nhất vào tháng 8-9; thuần hóa đàn cá thu gom ngoài tự nhiên đạt 76,7% và nuôi vỗ thành thục, cá phát dục tốt.

Đặc biệt, những người thực hiện dự án đã nghiên cứu thành công phương pháp sinh sản nhân tạo cá trối với tỷ lệ cá đẻ 67,5% (cộng trừ 12,5%); tỷ lệ trứng thụ tinh đạt 61,7% (cộng trừ 2,9%); tỷ lệ nở 48,17% (cộng trừ 11,83%).

Số lượng cá bột thu được là 2.167 con; ương cá bột lên cá hương và từ cá hương lên cá giống đạt tỷ lệ trung bình 66,25%.

Ông Trần Thăng Long, Trưởng phòng Quản lý Khoa học, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nam cho biết sau hơn ba năm thực hiện, thành công lớn nhất của dự án là đã thực hiện được phương pháp sinh sản nhân tạo giống cá trối - yếu tố quyết định đến việc bảo tồn nguồn giống; đồng thời xác định được vùng phân bố của cá trối trú ngụ chủ yếu trong khe đá, nước sạch, trong.

Đặc biệt qua các xét nghiệm, phân tích, nghiên cứu, có thể công bố tên loài cá đặc hữu thuộc vùng núi huyện Kim Bảng - cá trối Hà Nam (tên khoa học là Channa hanamensis). Không những có giá trị về mặt khoa học, cá trối còn là loài đặc sản cho giá trị kinh tế cao. Nếu được đầu tư hợp lý, cá trối sẽ mang lại nguồn thu nhập lớn cho người nuôi.