Các dòng tăng chủ lực mạnh nhất thế giới (kỳ 1)
Trong “cuộc chiến tranh 5 ngày” lực lượng tăng – thiết giáp Nga đóng vai trò quan trọng trong việc đánh bật quân đội của Tổng thống Saakashvili ở Nam Ossetia, sau đúng 1 ngày giao tranh.

Đây là hình ảnh dũng mãnh và mới mẻ nhất về “hậu duệ” của lực lượng tăng – thiết giáp hùng mạnh nhất trong chiến tranh thế giới 2 với đỉnh cao là xe tăng T-34.

Ngày nay, vị thế của xe tăng trên chiến trường không còn như trước, nhưng đây vẫn là lực lượng tiến công quan trọng. Vì vậy, trong loạt bài này, Đất Việt mong muốn cung cấp tới độc giả những nét cơ bản và cập nhật về cỗ máy chiến tranh từng được mệnh danh là “vua chiến trường” ở các cường quốc chế tạo xe tăng.

Kỳ 1: Xe tăng Nga – thương hiệu bị thách thức

Ác mộng của phương Tây

Có lẽ, do ánh hào quang của huyền thoại T-34, sau chiến tranh thế giới thứ 2, Liên Xô và ngày nay là Nga vẫn “cưng chiều” và ưu tiên phát triển lực lượng tăng thiết giáp. Có thể nói, trong số các cường quốc quân sự thế giới, Liên Xô có nhiều mẫu thiết kế tăng – thiết giáp nhất. Từ thành công của dòng tăng hạng trung T-34, đầu những năm 1950, xe tăng chiến đẩu chủ lực T-54/55 ra đời, đây là loại xe tăng được sản xuất nhiều nhất trên thế giới (gần 100.000 chiếc).

Năm 1961, Liên Xô cải tiến T-54/55 chế tạo và đưa T-62 vào phục vụ. Điểm nhấn đáng lưu ý trong sự phát triển xe tăng Liên Xô tập trung vào mẫu thiết kế T-64 ra đời khoảng năm 1962-1963, với pháo nòng trơn 125mm, hệ thống nạp đạn tự động (rút kíp lái xuống còn 3 người), vỏ giáp dùng vật liệu tổng hợp... Những đặc điểm này đã trở thành tiêu chuẩn cho xe tăng Liên Xô về sau.

So với những chiếc tăng cùng thời của Phương Tây, T-64 vượt trội về mọi mặt. Nhưng T-64 đã đi ngược lại trường phái thiết kế tăng của Liên Xô, nó là một chiếc xe có giá trị cao, khó sản xuất. Vì vậy, các nhà lãnh đạo Liên Xô nhanh chóng yêu cầu cục thiết kế tăng phát triển thiết kế mới vừa đảm bảo yếu tố rẻ tiền, dễ sản xuất, dễ bảo trì nhưng sức mạnh cũng phải tương đương hoặc hơn T-64.

Xe tăng chiến đấu chủ lực T-72.


Do đó, vào năm 1977, Liên Xô chính thức giới thiệu mẫu tăng mới mang tên T-72. Sự xuất hiện của T-72 biến các đối thủ M60 Patton (Mỹ), Leopard 1 (Đức) thành “đồ bỏ đi”. T-72 thừa hưởng đặc tính ưu việt nhất (giáp, vũ khí, hệ thống điện tử) của  T-64 nhưng đạt tiêu chí rẻ, bền, tốt.

T-72 cũng được sản xuất với rất nhiều biến thể khác nhau, được liên tục được cải tiến qua từng giai đoạn và được xuất khẩu rộng rãi tới nhiều quốc gia trên thế giới, và có mặt trong nhiều cuộc xung đột ở Trung Đông, Bắc Phi, vùng lãnh thổ thuộc Liên Xô (cũ).

Cùng thời gian T-72 đi vào phục vụ, T-80 (một biến thể cao cấp của T-64) cũng được đưa vào biên chế. Đây là mẫu tăng đầu tiên của Liên Xô lắp động cơ tuốc bin khí cực khỏe, nhờ đó T-80 được mệnh danh là “xe tăng bay” với tốc độ tối đa lên tới 70km/h. Kế tục T-64, T-80 có hệ thống giáp phòng vệ kiên cố, ngoài lớp giáp chính còn bổ sung thêm giáp phản ứng nổ ERA cùng hệ thống đối phó trả đũa Shtora hoặc hệ thống phòng vệ chủ động Arena (tùy từng biến thể). Sức mạnh hỏa lực trang bị một pháo 125mm tích hợp phóng tên lửa chống tăng qua nòng.

Trong một thời gian dài, T-72 và T-80 là xe tăng chủ lực, niềm tự hào của bộ đội tăng – thiết giáp Xô Viết và là cơn ác mộng đối với xe tăng Phương Tây. Nhưng tới đầu những năm 1990, T-72 và T-80 trong quân đội Nga bắt đầu có những dấu hiệu lạc hậu. Đáng tiếc, người Nga nhận ra điều này từ thực tế phũ phàng trên chiến trường.

Mất mát của xe tăng Nga trên chiến trường

Xe tăng Nga (Liên Xô) dễ chế tạo, sử dụng, sửa chữa và bảo quản, rẻ tiền nhưng bền bỉ, hỏa lực luôn luôn vượt trội so với xe tăng Phương Tây nhưng tính độc lập tác chiến cao, ít dựa vào không quân. Chính điều này lại là điểm yếu chết người.

Gần đây nhất, trong cuộc chiến ở Libya, xe tăng T-72 quân đội trung thành với Tổng thông Gaddafi bị không quân NATO phá hủy không mấy khó khăn sau khi lực lượng này làm chủ bầu trời. Trước đó, “tại sân nhà”, trong cuộc chiến ở Chechnya (1994-1995), T-72 của Nga chịu thiệt hại không ít trước chiến thuật du kích phiến quân. Thảm hại nhất, trong chiến tranh vùng Vịnh 1991 và 2003, Quân đội Iraq mất gần 1.000 chiếc T-72.

Nguyên nhân dẫn tới sự thất bại trên đến từ nhiều lẽ. Trình độ binh sĩ cũng được đánh giá là một nguyên nhân quan trọng. Thế nhưng yếu tố quyết định hơn cả là chiến thuật sử dụng xe tăng.

T-72 của Quân đội Iraq bị phá hủy trong chiến tranh vùng vịnh 1991.


Trong chiến tranh vùng Vịnh và Libya, đối thủ của xe tăng Nga không phải là xe tăng mà là Không quân Mỹ và NATO, chiếm ưu thế áp đảo trên không và T-72 yếu thế hơn hẳn khi đối đầu với máy bay đối phương. Còn trong cuộc chiến Chechnya, xe tăng Nga gặp nhiều khó khăn khi đối mặt với tác chiến phi đối xứng, với đối thủ là các toán du kích Chechnya trang bị súng chống tăng RPG.

Người Nga nhanh chóng nhận ra điểm yếu và bổ sung xe pháo phòng không tự hành ZSU-23-4 đi kèm hỗ trợ hỏa lực nhưng chỉ hạn chế phần nào. Sau này, Nga phát triển xe hỗ trợ hỏa lực BMPT để đối phó với tác chiến trong đô thị.

Ngoài ra, cũng không thể phủ nhận vũ khí của T-72 trở nên lạc hậu trước M1A1 Abram hay Challenger. Trong chiến tranh vùng Vịnh, đạn 120mm APFSDS của M1A1 tiêu diệt T-72 Iraq ở cự ly 3.000m trong khi đạn pháo 125mm của T-72 Iraq tiêu diệt địch hiệu quả trong cự ly 1.800m. Do đó, lãnh đạo Nga đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng có một thiết kế tăng mới cho quân đội.

Những khó khăn kinh tế thời “hậu Xô Viết” không cho phép Nga phát triển tăng mới hoàn toàn. Giải pháp được đưa ra là sử dụng nền tảng có sẵn tiến hành nâng cấp, phương án này vừa tiết kiệm chi phí vừa giảm thời gian.

T-90 - Niềm hy vọng mới

Năm 1995, xe tăng chiến đấu chủ lực mới T-90 – biến thể cao cấp của T-72 chính thức đi vào phục vụ. Tuy không phải là thiết kế hoàn toàn mới, nhưng T-90 ẩn chứa những công nghệ đỉnh cao biến nó trở thành một trong những xe tăng hiện đại nhất thế giới.

T-90 sở hữu một trong những hệ thống phòng vệ tốt nhất trên thế giới. Nó gồm ba lớp: giáp tổng hợp, giáp phản ứng nổ thế hệ ba Kontakt-5 và thiết bị đối phó trả đũa Shtora. Xét về sức mạnh hỏa lực, đây là điểm không bao giờ xe tăng Nga chịu lép vế trước Mỹ và Phương Tây. Pháo 125mm 2A46 của T-90 bắn được hầu hết các loại đạn và nó tích hợp khả năng phóng tên lửa chống tăng dẫn đường laze qua nòng.

Vũ khí chính của T-90 là pháo nòng trơn 2A46M 125mm, cùng súng máy đồng trục, được ổn định bởi hệ thống 2E42-4 “Jasmine”. Pháo được trang bị bộ nạp tự động, có khả năng bắn các tên lửa có điều khiển, dẫn hướng bằng laser. Tầm bắn tối đa bằng đạn xuyên là 4.000m, tên lửa có điều khiển là 5.000m. Việc dẫn hướng tên lửa được thực hiện bằng laser ở chế độ bằng tay hoặc bán tự động.

Để tiến hành ngắm bắn trong điều kiện quan sát kém và ban đêm, xe tăng sử dụng thiết bị ngắm bắn Essa, trong đó tích hợp khí tài ảnh nhiệt Catherine-FC (Pháp). Với sự hỗ trợ của camera, trưởng xe và pháo thủ có thể quan sát thường xuyên địa hình từ các màn hình riêng và tiến hành điều khiển chính xác vũ khí với sự hỗ trợ của hệ thống ngắm bắn chính xác.

Lê Nam
Xuân THành.

Gửi bạn Sieunham: T72 Liên Xô chế tạo với mục đích đập lại bọn M60, Leopard 1, Cheiftain của Mỹ và phương Tây, chứ lúc T72 ra đời thì M1 Abrams với Challenger vẫn đang "testing", T72 ra đời trước M1 Abrams đến gần 1 thập kỷ, lại trong hoàn cảnh chiến tranh Iraq Vùng Vịnh 1991 thì đội quân nhà Saddam lại bị bao vây cấm vận, Liên Xô lúc đó đang ngắc ngoải nên cũng chẳng bận quan tâm ra bên ngoài nữa. Cho nên đội quân T72 lên đến 1000 xe đã bị M1A1 và AH64 dập tơi tả cũng ko có gì lạ, lại thêm cái chuyện quân lính không có tinh thần chiến đấu lại thê thảm hơn nữa.

Nếu như quân lính Saddam lúc đó quyết liều chết cản đường liên quân thì có lẽ đã có bãi xác tank M1 với T72 nằm hỗn độn rồi. Với cái hoàn cảnh của chiến trang Vùng Vịnh thì nếu đánh so găng với đối thủ ngang sức lúc ấy thì chỉ có T80UM1 mới dập nổi M1 (nếu đánh tank vs tank không có Không quân), còn T2 lúc đấy muốn đập nổi M1 một cách so găng như vậy thì chỉ có nước độ giáp ERA, có chiến thuật bắn tỉa, núp, phục kích thôi.

Còn nếu có Mi24 yểm trợ tank, "canh" bọn AH64, MiG 29 canh bọn F15 F16 thì ko biết thiệt hại của liên quân sẽ như thế nào.

Tóm lại là: T72 được thiết kế ra không phải để so găng với M1 Abrams.



sieunham

Khi T72 ra đời thì M60 và Leopard 1 đã ra đời trước đó khoảng 10 năm nên T72 hơn 2 dòng tăng này là đương nhiên vì Liên Xô chủ tâm thiết kế T72 vượt lên các dòng tăng phương tây đang sở hữu. Tuy nhiên khi đối đầu với M1A1 và Challenger 2 thì T72 thua toàn diện đặc biệt về giáp và pháo + đạn.

Vì thế nên trong chiến tranh vùng vịnh tăng Mỹ - Anh tha hồ tàn sát xe tăng Iraq chứ không chỉ có mỗi A10 làm việc này. Trong chiến tranh Gruzia thì T72 Nga đấu T72 Gruzia. T72 Nga hơn vì có giáp mới + đạn mới. Tuy nhiên đem chiến với tăng phương Tây như M1A2 hay Leopard 2 thì vẫn bị tàn sát thôi.



NMD

Ttại sao xe tăng Nga phải liên tục nâng cấp hoặc thay mới? Dòng T-90 từ đời S đến đời AM kia mà còn chuẩn bị thay thế bới loại Armada thì nó nói lên ý nghĩa gì?

Đơn giản và dễ hiểu bởi vì những loại tank đó không còn phù hợp với tình hình chiến tranh hiện đại nữa(hiện đại ở đây là nói giữa các nước có nền CNQP phát triển hay các loại tank cùng thời gian phát triển), nơi mà sự sống còn của sư đoàn tank phụ thuộc rất nhiều vào không quân vào khả năng kết nối-di chuyển đội hình (chiến thuật)-hệ thống điện tử.

Bạn có biết trong chiến tranh Vùng Vịnh thì có 1 số tank M1 của Mỹ bị buộc phải ăn đạn của chính các tank M1 khác chỉ vì di chuyển ra ngoài đội hình chứ?

Các bạn có thể lên Wikipedia để tìm hiểu về dòng tank M1 tham gia vào cuộc chiến Vùng Vịnh và chắc hẳn sẽ có 1 số thông tin khiến các bạn như Nguyễn Thái Sơn phải thất vọng!

Nếu đúng như trong trang Wikipedia phân tích thì gọi đó là "cuộc thảm sát" tank dòng T-72 thì chẳng có gì sai trái hết (hoàn toàn không đề cập đến yểm trợ của Apache hay A-10,đó là các trận chiến tank vs tank mà thôi!).

Nói tóm lại Mỹ chỉ nâng cấp còn Nga thì thay mẫu mới liên tục,có thể hiểu tại sao Nga phải thay liên tục như vậy, nếu thật sự là loại tank hàng đầu - tốt nhất - xịn nhất thì chẳng cần phải thay như thay áo vậy.



lifecare

Gửi bạn Chinh: Cả thế giới có mỗi bạn không phục T34. Còn bất kỳ ai, bất kỳ bảng xếp hạng nào, bất kỳ thời kỳ nào nó cũng đứng đầu đấy.



trungdung

T72 ra đời khá lâu rồi nên bây giờ lạc hậu cũng phải. Sở dĩ T72 bị thiệt hại nặng ở Iraq và Libya vì thứ nhất là vũ khí tối tân của Mỹ đó là Apache, thứ 2 là do chiến thuật sử dụng T72 của 2 nước này không hợp lý, thứ 3 qua trọng nhất đó là địa hình chủ yếu của 2 nước này là sa mạc mênh mông chính vì thế không thể che dấu và thực hiện thoắt ẩn, thoắt hiên như Việt Nam. Vì lẽ đó nó thiệt hại rất nhiều là phải.

Nếu ai theo dõi cuộc chiến Grudia thì sẽ biết sức mạnh của xe tăng Nga là như thế nào, đó là cuộc chiến gần như tà tank chọi tank (vì Nga không có ưu thế về không quân).

Có bạn nói là Mig 29 đấu không lại F-16, đó là nhận định sai bởi vì trong cuộc chiến Nam Tư Mig 29 gần như không có cơ hội cất cánh, thiếu thiết bị phụ tùng, khan hiếm nhiên liệu và các sân bay bị tàn phá hư hỏng nặng vì các nước Nam tư cũ không có hệ thống phòng không hiệu quả. Hơn nữa khi bay lên nghênh chiến Mig 29 và F16 không phải là 1 chọi 1 mà 1 Mig 29 phải chiến đấu với rất nhiều F-16, chính vì vậy đánh giá thấp vũ khí Nga là 1 sai lầm.



Shrek

Giá như đổi lại, Iraq dùng Mi24, Mỹ dùng M1A1 siêu phàm, thì ai dám nói là không có cuộc tàn sát tank Mỹ? Hoặc giá như Nam Tư dùng Mig29 bay từng đàn, với AWACS chỉ điểm, NATO dùng dăm con F16 để đối địch, bác nào khẳng định là Mig29 không thể hạ được F16? Võ sỹ quyền anh hạng nặng đấm ngã một tên nghiện, cả hai đều dùng găng, thì găng của võ sĩ xịn hơn?



Yuri

Một nước Nga chiến đấu với NATO cũng chới với rồi, huống hồ Irak chiến đấu với NATO, bạn sieunham chỉ biết nhìn kết quả chứ không phân tích nguyên nhân thất bại để đưa ra chiến thuật, giải pháp. Hy vọng bạn sẽ có những ý kiến hợp lý hơn.



Nguyễn Thái Sơn

Gửi bạn sieunham: Bạn thử cho mình biết có tăng chủ lực nào trên thế giới khi ăn đạn tên lửa trực thăng vũ trang hay máy bay chiến đấu mà thoát chết không ạ? Và bạn dùng từ tàn sát nghe ghê vậy.

Trong khi những nước NATO luôn đánh giá cao MBT Nga thì có 1 số "nhà quân sự giấy" ở Việt Nam lại thích "tàn sát" chúng. Đúng là T-72 khó có thể chọi lại M1A1 nhưng sao lại mang 2 mẫu tăng thế hệ khác nhau ra so sánh, sao không so sánh 2 chiếc M1A1 với T-80UM2 (đồng thời M1A1 luôn có Apache bảo kê, mà tăng gặp trực thăng vũ trang thì chỉ còn nước tung chảo).

T-72 trở thành xe tăng chủ lực trong quân đội Liên Xô những năm 1970 và là niềm tự hào của Bộ đội tăng thiết giáp Xô Viết. Ngay lúc nó ra đời, những mẫu tăng cùng thời như M60A3 Patton và Leopard I trở thành “đồ bỏ”. Tuy nhiên, thời gian “tại vị” của nó không dài: ngay từ thập niên 1980 trở đi nó đã trở nên lạc hậu so với các loại như T-80U, M1A1, Leopard II, Challenger...



Ben

Theo tôi thì trong chiến tranh hiện đại, kể từ cuộc chiến Iraq 1991 thì người ta mới được chứng kiến sức mạnh quân sự của Mỹ, từ máy bay tàng hình F117, B2, máy bay tiêm kích F16, F15, A10, trực thăng Apache AH-64.., tên lửa Tomahawk, tăng M1A2...

Vũ khí Nga thì không chê vào đâu được, nhưng đó là vào những năm 1960 cho tới 1990, sau đó thì tất cả điều lổi thời và không có những phát triển mới để theo kịp với Mỹ và NATO, nếu bạn có cơ hội xem kênh Discovery chiếu về cuộc chiến Iraq năm 1991 "Highway of Death" thì bạn sẽ thấy được sự khủng khiếp của vũ khí hiện đại và sự tàn khốc của nó..., nói chung thì thực thế chiến trường mới nói được vũ khí của ai là mạnh nhất và tốt nhất, tôi chỉ nghe nói M1A2 của Mỹ bắn cháy T72 và T69 gì đó của Iraq chứ có nghe thông tin ngược lại đâu.

Mig29 từng được ví như là máy bay sát thủ của F16, khi cuộc chiến Nam Tư nổ ra mới thấy là Mig29 hay là F16 chiến thắng, F15 của Mỹ chưa bao giờ bị bắn hạ do một máy bay của Nga.., S300 hay S400 hiện đại và chính xác như thế nào chưa có được chứng minh chiến trường, trong khi hệ thống Patriot của Mỹ đã tham gia 2 cuộc chiến ở Iraq 1991 va 2003 cũng chưa chứng minh được là hệ thống phòng vệ tên lửa tối tân (Patriot bắn hạ F18 và Tornado của Anh và bị F16 bắn nhầm tan nát một tiểu đội (Battery).

Chiến trường Việt Nam và cuộc chiến tranh Iraq giúp Mỹ cải tiến vũ khí và phát triển vũ khí ngày một hiện đại hơn.



sieunham

Dù bào chữa thế nào thì cũng không thể phủ nhận dòng tank T72 là dòng tank kém trong các MBT của thế giới. Ở Libya mới đây thì T72 bị máy bay chiến đấu NATO tàn sát. Các bạn bảo T72 không chọi được máy bay với lại quân Arab hèn nhát. Ở Iraq 1991 và 2003 thì T72 bị trực thăng, A10 và M1A1 + Chalenger II tàn sát. Các bạn Nga bảo do phòng không Iraq kém với lại xe tăng Mỹ dùng đạn DU vi phạm luật pháp quốc tế. Ở Chechenia 1994+2004 thì T72 bị súng chống tăng cá nhân tàn sát. Các bạn bảo do lính Nga thiếu kinh nghiệm đánh trong thành phố và T72 quên đeo giáp phản ứng nổ (!?)

Tóm lại là bất kỳ loại hình chiến tranh nào từ tổng lực hiện đại đến du kích thô sơ, từ lính Arab lái cho đến chính lính Nga lái thì T72 cũng thua thảm thua hại. Thế nhưng kiểu gì các bạn vẫn bào chữa và vẫn ca tụng T72 ngất trời? Bó tay toàn tập.



văn hoàng

Thật ra người lính bình thường khi học quân sự cũng đã hiểu sự phối hợp binh chủng trong tác chiến, ví dụ bộ binh phải có pháo binh xe tăng yểm trợ, xe tăng phải có không quân, hệ thống phòng không bảo vệ... Nói tóm lại phải có sứ phối hợp các binh chủng trong tác chiến, thế nhưng thực tế không phải nước nào cũng đủ tiềm lực để phát triển toàn diện các binh chủng, ngay cả Mỹ không quân rất mạnh nhưng lục quân tăng thiết giáp không mạnh như Liên xô hoặc Nga ngay nay. Các nước Arab trang bị chú yếu để đối phó với nhau, họ không có kế hoạch đối phó với NATO nên khi chiến tranh xảy ra họ thất thế là điều dễ hiểu.

Nga không đủ tiềm lực để phát triển không quân bằng các nước NATO nên họ tăng cường khả năng phòng không là vậy, hơn nữa họ tập trung phát triển tên lửa vượt đại châu nhầm lấy lại thế cân bằng trong tác chiến chính vì vậy thế quân bằng quân sự giữa Liên Xô ngày xưa và Nga ngày ngay vơi các nước NATO mới được thiết lập. Còn Iraq, Libya ....làm sao mà so với NATO được mà các nhà phân tích đem ra so sánh để đánh giá sự hơn thua của vũ khí, ngoài ra chưa kể trình độ người lính, khả năng chỉ đạo tác chiến v.v.



chinh

Theo tôi nghĩ nếu nói T34 là vua chiến trường trong thế chiến thứ 2 là hoàn toàn ko có cơ sở, đã gọi là vua chiến trường thì hỏa lực và giáp phải mạnh tiêu diệt dược nhiều sinh lực địch với sự mất mát cho phe mình là tối thiểu, tuy nhiên qua cuộc chiến đã chứng minh xe T34 bị xe tăng Đức quốc xã bị tiêu diệt với số lượng lớn. 1 chiếc tiger, king tiger có thể hạ dược ít nhất 3 chiếc T34. Hệ thống kính ngắm kém, hỏa lực kém, T34 chỉ thắng dược kẻ thù khi sử dụng số đông áp đảo, nếu vậy lấy thịt đè người thì đâu có thể gọi là vua chiến trường.



Phạm Tiến Thọ

Dân Arab đánh nhau kém... Cơ mà cũng khó trách được T-72, tuy nó lạc hậu thật nhưng nếu tank đấu tank thì cũng chưa biết thế nào... Có điều mang tank ra cho Apache với A-10, Typhoon, Rafale nó tập bắn thì đúng là quá ngu.



Yuri

Tại sao không thiết kế bộ phận quan sát chiến trường, định vị toàn cầu, cụ thể như hệ thống GPS của Mỹ hay GLONASS của Nga cho xe tăng để các pháo thủ có thể định vị dễ dàng phe ta, phe địch. Theo tôi nghĩ, khi tác chiến với một đội hình mạnh về không quân như của Phương Tây thì đem xe tăng ra để chiến đấu như đem quân đi nướng cho kẻ thù. Thua là phải rồi còn kêu la gì nữa.
 
Trong Tôn Tử binh pháp có nêu nếu kẻ thù mạnh hơn gấp nhiều lần thì ta nên phòng thủ, tướng giặc ra khiêu khích mặc kệ chúng. Dùng cách đánh du kích, đánh lén để tiêu diệt địch.

Việc các nước Ả Rập bị thua là do quá xem thường kẻ thù, không có một chiến thuật cụ thể. Như vậy không thể nói xe tăng Nga thua xe tăng các nước châu Âu, mà do chiến thuật không hợp lý.

Nếu ai xem bộ phim tài liệu tối thứ 7, ngày 3/9/2011 trên đài VTV1 nói có đoạn tướng Giáp đọc bài phát biểu, xen lẫn là các pháo cối, đại bác mà quân ta thu về từ quân Mỹ, pháp rồi đánh chúng.

Từ Quân đội tay không chỉ có vài chục người mà Ông đã gầy dựng nên các Sư Đoàn, Tập Đoàn Quân, như vậy mới làm cho kẻ thù kinh sợ.

(Nguồn: Theo Đất Việt )