Kỳ 2: Tia chớp F-35, thành bại khó lường

Năm 1996, Mỹ chính thức khởi động chương trình Máy bay tiêm kích liên quân JSF (Joint Strike Fighter), và năm 2001, mẫu X-35 của Lockheed Martin được chọn. Ngoài Mỹ, tham gia chương trình còn có 8 đối tác: Anh, Italia, Hà Lan, Canada, Thổ Nhĩ Kỳ, Australia, Nauy và Đan Mạch với mức đóng góp 4,375 tỷ USD. 

Tham vọng 3 trong 1

Mục đích đặt ra là chế tạo một loại máy bay biên chế cho cả Không quân (USAF), Thủy quân Lục chiến (USMC) và Hải quân (USN) với 3 biến thể có mức chuẩn hóa 70-90%, có hình dáng, kích thước giống nhau, sử dụng một động cơ cơ bản. Nhưng bên trong là 3 loại máy bay rất khác nhau và đơn giá ban đầu được xác định là 45-50 triệu USD.

Ba biến thể đó là F-35A cất/hạ cánh thông thường (CTOL) dành cho USAF, thay thế A-10 và F-16. F-35B cất cánh đường băng ngắn/hạ cánh thẳng đứng (STOVL) dành cho USMC, thay thế AV-8B và F/A-18C/D và F-35C (CV) dành cho USN, triển khai trên tàu sân bay. F-35 Lightning II được kỳ vọng sẽ là nền tảng sức mạnh trên không của Mỹ và đồng minh trong thế kỷ XXI.

Tia chớp F-35 mang tham vọng “3 trong 1”.

F-35 được thiết kế để đảm nhiệm vai trò vừa là tiêm kích tàng hình vừa là máy bay tiến công, lại vừa rẻ và thích hợp với các điều kiện khai thác khác nhau. F-35 ứng dụng nhiều công nghệ tiên tiến nhất, chưa từng được ứng dụng. 

Nó có kết cấu hiện đại, có khả năng mở rộng và hiện đại hóa, buồng lái tiện nghi tuyệt vời. Radar nhỏ nhưng hiện đại và hệ thống điều khiển vũ khí siêu việt. Động cơ F135-PW-100/400/600 có buồng tăng lực của Pratt&Whitney là động cơ tiêm kích có lực đẩy mạnh nhất hiện nay. 

“Mắt thần” DAS

Một trong những điểm mới nổi bật nhất của F-35 là hệ thống phát hiện quang-điện tử khẩu độ phân tán “Mắt Thần” DAS cho phép quan sát tổng thể trong phạm vi 360 độ, sử dụng các sensor quang học phát hiện, bám mục tiêu hoàn toàn thụ động và hiển thị bức tranh tình huống trên màn hình số trên mũ bay phi công. 

Trong thử nghiệm, nó có thể phát hiện tên lửa bay ở cự ly 1.200 km! DAS còn cho phép phi công với sự trợ giúp của màn hình trên mũ bay nhìn “xuyên” vỏ máy bay, theo dõi đầy đủ toàn bộ tình huống chiến thuật, kể cả những gì diễn ra phía sau hay bên dưới máy bay tiêm kích. Mũ bay cũng được tích hợp hệ thống dẫn vũ khí theo góc nhìn.

Mũ bay của phi công F-35.

F-35 còn được trang bị hệ thống ngắm bắn quang-điện tử (EOTS) gắn ở dưới mũi máy bay với các camera hồng ngoại CCD-TV mọi hướng, độ phân giải cao để quan sát và chỉ thị mục tiêu. EOTS cho phép phát hiện, bắt bám mục tiêu mặt đất, mặt nước và trên không. Các camera hoạt động hoàn toàn thụ động, có thể phát hiện, bám mục tiêu tự động, ở tầm xa và báo động khi máy bay bị chiếu xạ laser. EOTS bảo đảm bí mật thực hiện nhiều nhiệm vụ: phòng thủ tên lửa, trinh sát, yểm trợ trong xung đột phi quy ước...

F-35 được trang bị 1 pháo 4 nòng 25 mm GAU-22/A, khoang vũ khí trong máy bay chứa được 2 bom cỡ 910 kg, hoặc 2 bom cỡ 450 kg và 2 tên lửa không đối không trong. Tùy nhiệm vụ, F-35 có thể được trang bị các tên lửa không đối không AMRAAM, ASRAAM, Meteor, các loại bom JDAM, JSOW, SDB, WCMD, tên lửa chống tăng Brimstone, tên lửa hành trình chống hạm JSM ở bên trong máy bay; các tên lửa hành trình Storm Shadow, JASSM, các tên lửa không đối không ASRAAM, Sidewinder ở các mấu treo bên ngoài. Trong tương lai, F-35 còn có thể mang vũ khí laser chống tên lửa HELLADS hoặc dùng làm máy bay gây nhiễu điện tử thay cho EA-6B.

Khen ít, chê nhiều

Ở các biến thể F-35 liên tục phát hiện ra những khiếm khuyết lớn nhỏ khác nhau. Tháng 1/2011, Bộ Quốc phòng Mỹ đã công bố các khiếm khuyết phát hiện được ở F-35 như: khả năng điều khiển kém, thiết bị avionics làm việc không ổn định, trục trặc với buồng tăng lực, màn hình hiển thị thông tin trên mũ bay, phần mềm, hệ thống cấp khí trơ OBIGGS, hệ thống ghế thoát hiểm… 

Tháng 3/2011, F-35 bị đình chỉ bay do mẫu chế thử AF-4 bị hỏng 2 máy phát điện khi bay thử. Ngày 2/8/2011, USAF lại đình chỉ bay đối với toàn bộ 20 F-35 do hỏng hóc của hệ thống cấp điện IPP cũng trên mẫu AF-4. Bộ Quốc phòng Mỹ đã buộc phải kéo dài thời gian phát triển F-35A, F-35C từ giữa năm 2015 sang tháng 4/2016. 

Về khả năng chiến đấu, F-35 không mạnh cả khi làm nhiệm vụ tiêm kích và nhiệm vụ tấn công. Khi làm nhiệm vụ tiêm kích, F-35 sẽ mất ưu thế chủ yếu là tàng hình. Khi làm nhiệm vụ tiến công ở chế độ tàng hình, F-35 mang được quá ít vũ khí (1-2 tấn). Được gọi là tiêm kích hạng nhẹ (dưới 11 tấn), nhưng trọng lượng rỗng của F-35 đã là 13,3-15,8 tấn, còn trọng lượng đầy đủ là 27,3-31,8 tấn, tức là còn nặng hơn cả các tiêm kích hạng nặng F-15C hay Su-27. 

Do đó, tuy động cơ F135 rất khỏe, F-35 không có khả năng bay hành trình siêu âm và cơ động kém. Với tốc độ tối đa chỉ gần 1.750 km/g khi bay ở độ cao lớn, F-35 thua kém tất cả các tiêm kích, kể cả những loại lạc hậu. Nó cũng thua kém tất cả các tiêm kích hiện đại cả về tốc độ leo cao, chẳng hạn thua MiG-29 1,5 lần về thông số này. 

Nhiệm vụ phát triển một máy bay theo kiểu “3 trong 1” là cực kỳ phức tạp về kỹ thuật và tốn kém về tài chính. Vì thế, chương trình F-35 liên tục trễ tiến độ, chi phí liên tục bị đội lên, khiến chiếc tiêm kích “giá rẻ” này trở thành một “máy bay bằng vàng” gần như F-22.