Bên cạnh quá trình cắt giảm phát thải khí nhà kính, ngành công nghiệp năng lượng tái tạo hùng mạnh này có thể khuyến khích phát triển sản xuất năng lượng sạch và giúp giải quyết các vấn đề khu vực như thiếu hụt cung cấp năng lượng, điện khí hóa vùng nông thôn kém phát triển và tình trạng nghèo khó.

Mặc dù thừa hưởng nguồn năng lượng tái tạo phong phú như gió, mặt trời, sinh khối và địa nhiệt – các quốc gia Trung Mỹ vẫn trong tình trạng lệ thuộc vào nhập khẩu dầu, điện dựa vào nhiên liệu hóa thạch và thủy điện.

Vào những năm 1990, sự bãi bỏ quy định về thị trường điện đã tạo điều kiện cho khu vực mở rộng lĩnh vực điện ra đầu tư tư nhân nhưng đồng thời cũng mở đường cho phong trào dựa vào nhiên liệu hóa thạch khi hầu hết các chính phủ không xem xét chính sách thúc đẩy tái tạo trong thời gian đầu của cải tổ.

Khi nền kinh tế khu vực được mở rộng, dẫn đầu bởi sự phát triển mạnh mẽ ở Panama, nhu cầu năng lượng được cho là bùng lên mạnh mẽ. Chính vì thế các quốc gia này dễ bị tổn thương hơn khi giá năng lượng từ nhập khẩu dầu dao động.

Turbine gió cung cấp điện cho người dân nông thôn vùng Cajiniquil, Nicaragua

Mặc dù, trước mắt Trung Mỹ còn cả một con đường dài để tiến hành chương trình thúc đẩy năng lượng tái tạo nhưng những gì đã thực hiện được vẫn còn ở mức khiêm tốn. Trong khi khu vực đang phát triển những dự án năng lượng tái tạo với quy mô thực tiễn quan trọng tăng khả năng cung cấp năng lượng như trang trại gió 102MW ở Cerro de Hula, Honduras, nhà máy điện địa nhiệt 20MW ở Amatilan, Guatemala và trang trại gió 49,5MW ở Costa Rica, các dự án đầu tư mở rộng điện khí hóa nông thôn vẫn rất hiếm hoi.

Tình trạng thiếu năng lượng và điện khí hóa nông thôn mỗi quốc gia ở Trung Mỹ khác nhau rõ rệt. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), hơn 7,7 triệu người trong khu vực thiếu điện, chăm sóc y tế, giáo dục và điều kiện sinh sống bị hạn chế.

Các dự án điện khí hóa đưa ra rất nhiều lời cam kết cho người dân nghèo thiếu năng lượng khi chúng có thể được xây dựng với chi phí cạnh tranh, đáng tin cậy và nhanh chóng hơn là những nỗ lực mở rộng hệ thống hay những dự án năng lượng nhiên liệu hóa thạch. Hệ thống năng lượng tái tạo có thể là chất xúc tác nhằm thúc đẩy nhanh chóng kế sinh nhai của hàng triệu người.

Công ty lương thực Alimentos Campestres có trụ sở ở Guatemala đã chứng tỏ những cơ hội tăng cường tiếp cận với các nguồn năng lượng tái tạo. Giá khí prôban tăng thêm 50% thúc đẩy các công ty có quá trình sấy khô rau quả hoàn thiện chương trình sử dụng công nghệ mặt trời để cung cấp điện cho quá trình sản xuất.

Giống như nhiều dự án có quy mô nhỏ có tác động trực tiếp vào cộng đồng nông thôn, sự chuyển tiếp của Alimentos Campestres tiến tới năng lượng tái tạo được hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ những nhà tài trợ quốc tế như Cona, Ủy ban Môi trường và Phát triển Trung Mỹ và Hiệp hội Môi trường và Năng lượng Trung Mỹ. Mặc dù chi phí có thể cao, lợi nhuận kinh tế xã hội của những loại dự án như thế này làm cho năng lượng tái tạo trở thành một phương án có thể chấp nhận được cho các doanh nghiệp nhỏ và người dân sống ở nông thôn.

Các thể chế tài chính quốc tế đóng vai trò chủ chốt trong hỗ trợ phát triển tái tạo ở Trung Mỹ. Nicaragua là một trong những thị trường tài chính vi mô khỏe mạnh nhất khu vực, thu hút được 10 nhà tài trợ cung cấp hỗ trợ cho hơn 300 người đi vay có thu nhập thấp đồng thời khởi xướng năng lượng sạch đang lan rộng đến những khu vực nông thôn khác có thu nhập thấp.

Ở Nicaragua, với tỉ lệ điện khí hóa nông thôn quốc gia chỉ chiếm 42%, một số vùng dân cư của Nicaragua vẫn còn cô lập với những vùng còn lại của đất nước, thiếu cả thông tin liên lạc và tiếp cận thị trường. Để giải quyết những thách thức này, người dân vùng Cajiniquil đã phát triển phức hợp hệ thống ghép điện gió và mặt trời với sự hỗ trợ của các Tổ chức BlueEnergy, Asofenix và Renewable World và được tài trợ từ Hiệp hội Năng lượng gió châu Âu, Tổ chức WPD và Tập đoàn Điện lực Quốc tế. Hệ thống được xây dựng với turbine gió, ắc quy và khả năng dự trữ năng lượng đến 3 ngày và hệ thống hỗ trợ năng lượng mặt trời có thể nạp điện vào ắc quy. Với sự kết hợp hệ thống vi mô và các điểm nạp điện vào ắc quy, hệ thống này sẽ cung cấp năng lượng thông thường cho các ngôi nhà nối với hệ thống vi mô – cung cấp ánh sáng và bơm nước sạch, cải thiện dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục và tạo ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp mới nhỏ.

Các chính sách hỗ trợ cho năng lượng tái tạo tiếp tục đóng vai trò chủ đạo trong việc mở rộng mạng lưới điện đến các vùng nông thôn có tỷ lệ điện khí hóa thấp ở Trung Mỹ. Các chính sách và quy định thúc đẩy phát triển hệ thống năng lượng sạch là mục tiêu sống còn đối với sự thành công của người dân nông thôn.

Bên cạnh đó, những chính sách này phản ánh thực trạng kinh tế xã hội của nông thôn và những khu vực nghèo nàn và tạo ra những nhu cầu điều chỉnh và điều kiện kinh tế cho chương trình điện khí hóa. Điện khí hóa nông thôn có những thách thức riêng biệt và để vượt qua khó khăn này, sự thống nhất về chính sách, quy định và điều kiện kinh tế cần có sự ứng dụng linh hoạt và tinh tế.